دانشگاه علامه طباطبایی(ره)

دانشکده علوم اجتماعی

عنوان

عوامل جامعه­ شناختی مؤثر بر نظام اخلاقی نخبگان علمی

استاد راهنما

 دکتر حسین کچویان

 اساتید مشاور

 دکترعلی انتظاری

دکتر محمدحسین پناهی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

هر جهان اجتماعی ­سه لایۀ معنایی، نهادی و فردی دارد. با پیوند لایه ­های معنایی و فردی، طیّ فرایندهای دگرسازی، دیالکتیک بیرونی جهان اجتماعی برقرار می­شود. فرد نیز سه لایۀ هویتیِ دانشی­، خواهشی­­ و توانشی­ دارد. با پیوند نظر و عمل افراد، طیّ فرایندهای خودسازی، دیالکتیک درونی جهان اجتماعی برقرار می­شود. با دیالکتیک بیرونی و درونی جهان اجتماعی، «نهادها» و «نظام‌های اخلاقی» شکل می­گیرند. جهان‌های اجتماعی گوناگون بنا به هویتشان، اتّکای یکسانی بر نظم­ ­­­نهادی و نظم ­­اخلاقی ندارند. تاکنون متلائم­ترین نظم اخلاقی، در جهان‌های اجتماعی دینی رخ نمود، و کارامدترین نظم نهادی به مدد علم­ تجربی در جهان دنیویِ تجدد، سربرآورد. نخبگان علمی جامعۀ ما بیش از همه، از فرایندهای تربیتی علم تجربی، متأثر می­شوند که انتظار می­رود، آثار اخلاقی آن را بروز دهند. توزیع نظام‌های اخلاقی قدسی و دنیوی در میان نخبگان علمی کشور، نشانگر نقش علم تجربی در بازتولید جهان‌های دینی و دنیوی است. نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد؛ نخبگان علمی، بیشتر در میانۀ طیف نظام‌های اخلاقی قدسی ـ دنیوی قرار می­گیرند و پایبندی عملی آنها به ارزش‌های اخلاقی پایین ارزیابی می­شود و متغیرهایی چون تعلّق خانوادگی و جهان­شناسی دینی همراه آن در اجتماعی­شدن­ اولیه و تعلق صنفی­ـ­­تخصصی و جهان­شناسی­ علمی همراه آن در اجتماعی­شدن ثانویه، نظام­اخلاقی آنها را توضیح می­دهد.

مفاهیم کلیدی: اخلاق، نظام اخلاقی، جهان اجتماعی، جهان‌های اجتماعی دینی و دنیوی، نظام‌های اخلاقی قدسی و دنیوی، نخبگان علمی.

 فهرست

فصل اول/کلیات… 2

1-1- طرح مسئله و بیان پرسش­های پژوهش…. 3

1-2- اهداف پژوهش…. 7

1-3- ضرورت و اهمیت موضوع. 8

1-4-پیشینه پژوهش…. 9

فصل دوم/ مبانی نظری.. 2

2-2- نظریه­های فلسفی.. 22

2-2-1- گونه­شناسی نظام‌های اخلاقی.. 23

2-2-1-1- پیامدگرایی.. 27

2-2-1-2- وظیفه­گرایی.. 34

2-2-1-3- فضیلت­گرایی.. 40

2-2- 2-گونه­شناسی برگزیده 47

2-3-  نظریه­های علمی.. 50

2-3-1- نظریه­های روانشناسی.. 52

2-3-1-1- عوامل زیستی(طبیعت و ارگانیسم) 52

2-3-1-1-1-  ارتباط با طبیعت و رشد اخلاقی.. 52

2-3-1-1-2-  خاستگاه­های زیستی رفتارهای اخلاقی.. 56

2-3-1-1-3- ارتباط متقابل زیستی.. 60

2-3- 1- 2-  عوامل ذهنی.. 62

2-3- 1- 2-  1-  رویکرد شناختی.. 62

2-3- 1- 2-  2- نظریۀ قلمرویی.. 68

2-3- 1- 3-   عوامل اجتماعی.. 72

2-3- 1- 3-1-  نظریه درونی­سازی و رشد عاطفی وجدان. 72

2-3- 1- 3-2-  نظریه درونی­سازی و رشد شناختی وجدان. 83

2-3- 1- 4- جمعبندی نظریه­های روانشناسی رشد اخلاقی.. 86

2-3-2- نظریه­های جامعه­شناسی.. 88

2-3-2- 1- عاطفه­گرایی.. 89

2-3-2-1-1-اخلاق به مثابه امر قدسی.. 89

2-3-2-1-2- اخلاق، مرز میان کنش­های عقلانی و غیر عقلانی.. 100

2-3-2-1-3- اخلاق به مثابه عاطفه تعمیم­یافته. 110

2-3-3- 2- منفعت­گرایی(مادی معیشتی) 118

2-3-3- 3- عقل­گرایی.. 129

2-3-3- جمعبندی نظریه­های علمی اخلاق.. 144

2-3-3- 1-  دیالکتیک جهان اجتماعی.. 149

2-3-3- 1-1-  قلمرو نهادی جهان اجتماعی.. 150

2-3-3- 1 – 2-  قلمرو نمادی جهان اجتماعی.. 154

2-3-3- 1 – 3-  قلمرو فردی جهان اجتماعی.. 156

2-3-4- خلاصه  نظریه­های علمی اخلاق.. 161

2-3-5- چارچوب نظری.. 166

2-3-5- 1-  مدل نظری.. 189

2-3-5- 2-  فرضیات پژوهش…. 190

فصل سوم / روش تحقیق.. 193

3-1- موضوع و چگونگی سنجش…. 194

3- 1- 1- متغیر وابسته. 194

3- 1- 1- 1- انواع نظام اخلاقی.. 195

3- 1- 1- 2- شاخص نظام اخلاقی قدسی­ـ دنیوی.. 201

3- 1- 1- 3- شاخص اخلاق عملی.. 201

3- 1- 2- متغیرهای مستقل.. 202

3- 1- 2- 1- دسترسی خانوادۀ فرد به جهان‌های اجتماعی دینی و دنیوی.. 202

3- 1- 2- 1- 1-  دسترسی خانوادۀ فرد به جهان اجتماعی دینی.. 202

3- 1- 2- 1- 2-  دسترسی خانوادۀ فرد به جهان اجتماعی دنیوی.. 203

3- 1- 2- 1- 3-  اثرپذیری فرد از خانواده 204

3- 1- 2- 2- دسترسی خانوادۀ فرد به جهان‌های اجتماعی دینی و دنیوی.. 204

3- 1- 2- 2-1-  دسترسی فرد به جهان اجتماعی دنیوی(از کانال نهاد علم و دانشگاه) 204

3- 1- 2- 2- 2-  دسترسی فرد به جهان اجتماعی دینی.. 204

3- 1- 2- 2- 3-  اثرپذیری از نهاد علم و دانشگاه 205

3- 1- 2- 3- تمایلات زیستی ـ روانی فرد. 205

3- 2-  جمع­آوری داده­ها 210

3- 3-  روایی و پایایی مقیاس­های سنجش…. 214

3-4- تحلیل داده­ها 216

فصل چهارم /تجزیه و تحلیل داده­های تحقیق.. 218

4-1- توصیف متغیرهای مستقل.. 218

4-1-1- متغیرهای فردی.. 218

4-1-2-  متغیرهای خانوادگی.. 221

4-1-2-1-  جایگاه خانواده فرد در جهان اجتماعی دینی.. 221

4-1-2-2 – میزان ارتباط خانواده فرد با جهان اجتماعی دنیوی.. 224

4-1-2-3- میزان اثر پذیری فرد از خانواده 227

4-1-3-  متغیرهای مربوط به نهاد علم و دانشگاه 228

4-1-3-1- میزان و نوع مشارکت فرد در نهاد علم و دانشگاه 228

4-1-3-3- میزان اثرپذیری از نهاد علم و دانشگاه 237

4-2-  توصیف متغیرهای وابسته. 239

4-2-1- نظام اخلاقی: «اخلاق نظری» 239

4-2-1-1-نظام‌های اخلاقی پنجگانه. 239

4-2-1-2- نظام‌های اخلاقی قدسی و دنیوی.. 242

4-2-1– 3-پایبندی اخلاقی: اخلاق عملی.. 243

4-3- فرضیات تحقیق.. 244

4-3-1- رابطه ویژگی­های زیستی ـ روانی و نوع نظام اخلاقی افراد. 244

4-3-2- رابطۀ دسترسی خانواده­ها به جهان اجتماعی دینی و نوع نظام اخلاقی افراد. 247

4-3-3- رابطۀ دسترسی خانواده­ها به جهان اجتماعی دنیوی و نوع نظام اخلاقی افراد. 253

4-3-4- رابطۀ دسترسی افراد به جهان اجتماعی دنیوی و نوع نظام اخلاقی آنها 256

4-3-5- رابطۀ دسترسی افراد به جهان اجتماعی دینی و نوع نظام اخلاقی آنها 259

4-3-6- رابطۀ اثرپذیری افراد از نهاد علم و دانشگاه و نوع نظام اخلاقی آنها 261

4-3-7- رابطۀ میزان دسترسی خانواده به جهان اجتماعی دینی و اثرپذیری از مشارکت در نهاد علم. 264

فصل پنجم /جمعبندی و نتیجه­گیری.. 267

5-1-جمعبندی.. 267

5-5-1- توصیف ویژگی­های جمعیت نمونه. 270

5-5-2- آزمون فرضیات… 275

5-2- نتیجه­گیری.. 280

5-3- پیشنهادات… 288

5-4- محدودیت­های پژوهش…. 292

فصل ششم/ضمائم. 293

6-1- فهرست منابع. 293

6-2-  پرسشنامه پژوهش…. 299

مقدمه

ژان پل سارتر در جمله­ای می­نویسد«جهنم دیگران­اند». شخصی می­گفت اگر سارتر دقت می­کرد متوجه می­شد«بهشت هم دیگران­اند». این تعبیر زیبای قرآن کریم در وصف جهنم است که جهنمیان مایۀ­ عذاب یکدیگرند و در فضای تنگ جهنم، از یکدیگر می­گریزند در حالیکه بهشتیان مایۀآرامش همند و در گشایش بهشت دوست دارند گرد هم آیند و رودرروی یکدیگر بنشینند! جانا بهشت صحبت یاران همدم است/دیدار یار نامتناسب جهنم است. «به راستی یکی از راههای ناراحت کردن و حتی نومید کردن افراد قرار دادن آنها در مناسبات بسیار نزدیک و مستمر با دیگران است. با وجود این مجازات شدیدتر این است که کسی را از تماس انسانی به کلی محروم کنند»(گیدنز،1377: 295). در گسترۀ زندگی آدمی، از گذشته تاکنون رابطۀ خود و دیگری با سازوکارهایی چون اخلاق، آداب و رسوم و قانون سر و سامان می­یافت که در این میان اخلاق از اهمیت بی­بدیلی برخوردار بود.

 گاندی می­گفت در دنیا فقط یک نیکی وجود دارد و آن هم دوست داشتن دیگران است. در این معنا اخلاق با «دگرخواهی» مترادف می­شود، ولی نه همۀ «دگرخواهی»­ها اخلاقی­اند و نه اخلاق، صرفاً دگرخواهی است.[1] البته گسترۀ وسیعی از کنش­های اخلاقی در رابطه با دیگری و دگرخواهی موضوعیت می­یابند. درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد/ نهال دشمنی برکن که رنج بی­شمار آرد!  به بیان خواجه عبدالله انصاری بدی را بدی کردن سگساری است. نیکی را نیکی کردن خرکاری است و بدی را نیکی کردن کار خواجه عبدالله انصاری است! و به تعبیر طنزآمیز شهید مطهری نوع چهارمی هم دارد: خوبی را بدی کردن، کار ما مردم ایرانی است!

     امّا گسترۀ وجودی اخلاق، فراتر از ارتباط خود و دیگری است. بسیاری از اعمال را می­توان سراغ گرفت که در ارتباط با دیگری نیست، ولی به عنوان کنش اخلاقی، مورد تمجید و تحسین قرار می­گیرند؛ مانند تن به ذلت ندادن در جایی که یا باید از جان و مال گذشت یا تن به خواری داد و صبر در                  دشواری ها و … . اخلاق، فراتر از رابطۀ خود و دیگری، مجموعۀ قواعد اعمال شایستۀ ناظر به «کمال» است. اخلاق، مجموعه­ای از خوب و بدها، باید و نبایدهای حاکم بر کنش­ انسانی در مسیر کمال است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.